Eerste hulp bij extreemrechts

We zijn nu 2024 en in de Verenigde Staten zal het aankomen op een strijd tussen twee hoogbejaarde mannen die beiden al meer dan 40 jaar prominent zijn in de media, het zakenleven en/of de politiek. De VS is een gerontocratie geworden (denk buiten de presidentskandidaten bijvoorbeeld ook aan Nancy Pelosi, Bernie Sanders en Bitch McConnell) waarvan het nu Democratische establishment eens te meer het tij van het naakte fascisme zal proberen keren zonder iets aan het systeem te veranderen dat in de eerste plaats verantwoordelijk was voor het mogelijk maken van de opkomst van het fascisme aldaar. Op dit moment lijkt het me simpelweg een kwestie van tijd tot de Verenigde Staten veranderen in een fascistische theocratie en we daar allemaal in Europa de gevolgen van zullen ondervinden. Indien niet in 2024, dan in 2028, 2032 of 2036.

Als het stortregent in Washington DC, hebben we een vieze, vochtige mist in Brussel. In België is 2024 eveneens een verkiezingsjaar. In theorie kan ik daar wel een klein steentje verleggen in de rivier en de opkomst van ons lokaal fascisme tegenhouden en dat zal ik zeker proberen. Ik spreek wellicht voor eigen parochie, maar als je als lezer mensen kent die zullen stemmen (of dat overwegen) op het Vlaams Belang of de N-VA, kan je misschien het volgende met hen delen als respons op hun argumenten waarom ze willen stemmen op één van die partijen (denk erover na dat de kans reëel is dat die persoon niet zijn werkelijke redenen zal geven en dus niet te goeder trouw is – in dat geval mag je direct gaan naar Argument 8).

Nog dit, voor we beginnen: de meeste VB/NV-A-stemmers gooien “verse” migranten meestal op één hoop met 4de of zelfs 5de-generatie-afstammelingen van de arbeidsmigranten die naar België kwamen in de jaren ’50, ’60 en ‘70. Dit zijn wezenlijk twee compleet verschillende groepen.

Argument 1: “Armlastige migranten zetten onze sociale zekerheid onder druk.”

Vreemd hoe de partijen die dit zeggen, ook het liefst van al het mes zouden zetten in diezelfde sociale zekerheid. Je kan het een klassiek geval van projectie noemen: omdat zij verlekkerd kijken naar de geldpotten van de verzorgingsstaat (die ze liefst zouden “privatiseren”, i.e. als cadeau weggeven aan hun rijke vrienden en connecties), doet iedereen dat. Daarnaast is het grootste systematische probleem de vergrijzing, en als we willen dat er meer geld vloeit naar de sociale zekerheid, hebben we een gezondere bevolkingspiramide nodig. Het huidige geboortecijfer volstaat daar niet voor, en dus is een werkende migrant een uitstekende versterking van onze maatschappij. Vandaar dat “de migranten pakken onze jobs af” de laatste 10 jaar niet vaak meer bovengehaald wordt.

Argument 2: “Woke is gevaarlijk!”

Geen enkele politicus noemt zichzelf “woke”. Niemand vertegenwoordigt het in de media, niemand met economische macht staat pal voor woke, geen enkele belangrijke opiniemaker verdedigt woke-standpunten. Woke is wat vroeger de Linkse Kerk was en daarvoor de politieke correctheid: een ding dat onterecht erg veel macht wordt toegekend en sterk riekt naar een samenzweringstheorie. Het is een hele grote paraplu waar veel mensen onder gaan staan, gaande van mensen die niet (willen) begrijpen waarom je best het woord “neger” niet meer gebruikt tot (crypto)nazi’s.

Argument 3: “Het is een foertstem! Het is een signaal naar de politiek! Het moet anders!”

Daarvoor kan je altijd wel terecht bij één of ander particule van het derde knoopsgat in plaats van twee compleet professionele, zeer vermogende politieke partijen waarvan er één al 20 jaar Vlaanderen (mee) regeert en één al 30 jaar vaste prik is in de alledaagse politiek. Of je kan blanco stemmen. Of niet komen opdagen, je wordt toch niet vervolgd. Maar het argument van de “foertstem” is echt het domste van allemaal. Het is als stront eten uit protest tegen overconsumptie.  

Argument 4: “Ik wil een onafhankelijk Vlaanderen.”

Dat is zeker een legitiem politiek verlangen en zowat de enige gegronde reden die ik me kan voorstellen voor een VB/N-VA-stem. Maar. Het is echt een heel, heel, heel, heel, heel slecht idee. Het stiefbroertje van de onafhankelijkheid, het volledige confederalisme, al niet veel beter. Kijk naar het parcours van de Vlaamse regering en zelfs een blinde kan zien dat die kloefkappers nog meer bevoegdheden geven een bijna gegarandeerd recept is voor nog incompetenter bestuur, uitvluchtpolitiek. en nog meer herverdeling van de welvaart naar boven. Als je dat laatste wel ziet zitten want je bent al rijk, dan weet ik niet wat ik je nog kan vertellen buiten het feit dat je wellicht een stuk stront bent.

Argument 5: “Al die [X] moeten buiten.”

Dat gaat niet. Als zelfs al mensen die illegaal in ons land verblijven terug doen keren naar hun land van herkomst moeilijk is*, beeld je eens in hoe moeilijk dat zou zijn in het geval van mensen die effectief de Belgische nationaliteit hebben? En dat is om nog maar te zwijgen van de talloze mensenrechtenschendingen. Of je dat nu wil of niet, superdiversiteit is een feit en we moeten ermee leren leven – op welke manier is een debat dat voortdurend moet gevoerd worden, maar “elke X buiten” is kinderachtig, onrealistisch en maar enkele stappen verwijderd van “Juden raus”, wat op zich maar enkele stappen verwijderd is van de gaskamer. Ik zeg het maar.

*Het beeld leeft bij sommige VB/N-VA-adepten dat er geen politieke wil voor is. Dat is manifest onjuist, want elke centrum- en rechtse politicus weet dat als die het wel kon, dat die gigantisch electoraal zou beloond worden.

Argument 6: “We moeten onze normen en waarden en/of onze cultuur beschermen.”

Vrouwenrechten! Zo belangrijk voor de N-VA dat bewezen veelbelager en bepampelaar Pol Van Den Driessche nog altijd in het partijbestuur zit van die partij. Vlaams Belang dan weer wil abortus terug illegaal maken. Cultuur! Zo belangrijk voor de N-VA dat veel mensen die erop stemmen zowat elke vorm van culturele beleving die complexer is dan een Studio 100-beleving overladen met de scherpst mogelijke minachting, om nog maar te zwijgen van wat het Vlaams Belang vast te zeggen heeft over “entartete Kunst”. Ons mooie Nederlands! Van zulk een belang voor de N-VA dat ze mee de verengelsing van het hoger onderwijs hebben doorgevoerd. 

Argument 7: “Bart De Wever is de meest intelligente en visionaire politicus en moet premier worden.”

Dit zijn letterlijk de kleren van de keizer. Naast het feit dat intelligentie geen garantie is op competentie, laat staan politieke integriteit, wordt het intellectuele gehalte van De Wever al 20 jaar fors overschat. Als Antwerps burgemeester heeft hij overigens ook niet bepaald ’t Schoon Verdiep gerevolutionaliseerd en voert hij een rechts beleid dat tamelijk inwisselbaar is met een rechts beleid in de rest van West-Europa. Als laatste punt: dit was de man die recent nog zei dat Israël “het licht” was terwijl het genocide pleegt op de Palestijnen. Tenzij dat dat natuurlijk voor jou het selling point is. In dat geval…

Argument 8: “Maar ik ben een nazi.”

Ga eens iemand een knuffel geven en raak van je verslaving aan haat af. Of volg het voorbeeld van de gewezen Führer en schiet jezelf dood.

 

Boeventronies en vogeltjesgefluit

In 2009 gaf 8% van de Vlamingen aan geen vrienden te hebben, en in 2022 gaf meer dan 30% toe zich eenzaam te voelen. Op dat vlak leid ik een leven dat velen me zouden benijden: ik ben single maar voel me niet echt eenzaam en heb redelijk wat vrienden (laten we zeggen een klein dozijn en nog eens meer dan het dubbele aan kennissen). En toch. De laatste keer dat ik meer dan 5 mensen bij elkaar kon krijgen op dezelfde locatie is bijna 5 jaar geleden, en de laatste keer dat ik meer dan 10 mensen bij elkaar kon krijgen is nog langer geleden. Iedereen heeft het altijd ontzettend druk, verhuist op moeilijker te bereiken locaties, heeft een gezin en is moe. Ikzelf ook, trouwens. Meer dan twee avondactiviteiten per week is eigenlijk al te veel voor mij. Zowel in het werkelijke leven als digitaal is mijn vriendenkring ook zo versplinterd geworden dat ik zelfs schrik heb dat als ik ze allemaal samen zou zetten, er veel ongemak en ergernis zou uitbreken.

Ook artistiek hebben mijn cirkels zich vernauwd: het is 2 jaar geleden dat ik nog ergens optrad en ik heb niet veel contact meer met andere schrijvers. Ik ben ook al een jaar of 4 gestopt met proberen leuren met mijn teksten bij uitgevers of literaire tijdschriften. Er is geen interesse en ik heb noch de tijd noch de goesting om mijn werk overal te promoten. De kostbare vrije tijd die ik heb om me te wijden aan mijn roeping spendeer ik liever aan effectief schrijven in plaats van als (digitale) sandwichman rond te lopen en in zekere zin te vermarkten wat ik helemaal niet wil vermarkten. De kans is tamelijk groot dat ik dit ooit al ergens heb geschreven in andere woorden.

Maar over dat digitale gesproken: sinds Xwitter traag maar zeker een inwaartse baan aan het beschrijven is naar het rioolputje, heb ik zelfs geen hoofdforum meer om nieuwe kennissen en invloeden op te doen. Facebook is al lang ‘pay to play’ geworden als je op zoek bent naar een publiek (en dat publiek is er ook al lang niet meer in grote getale als 15 jaar geleden), en op alternatieve microblogdienst BlueSky zit er nog niet genoeg volk. Naar ik hoor was Threads al een hel van bij het opstarten, en Mastodon heb ik geen maanden meer gecheckt.

Daarbij komt dat ik zowel op Instagram, Xwitter als BlueSky te veel te zelfde mensen die ik niet persoonlijk ken, te frequent zie opduiken. Gedeeltelijk is dat uit luiheid – “ik zal maar die en die volgen die ik elders al volg” en gedeeltelijk door opdringerige algoritmes. Ik ga eerlijk zijn: een groot deel van die mensen heeft weinig tot niks interessants te zeggen en lijkt me vooral te drijven op inertie. Voor mij zal wellicht hetzelfde gelden, dus als een toevallige veelvolger van mij dit leest en zich nu afvraagt waarom, ontvolg me gerust, ik zal niet boos worden. Ik verwijt mensen ook niet dat ze normale, zelfs relatief banale levens leiden want dat zou hen verwijten dat ze maar gewoon mensen zijn. Ik zou sommigen in dat Vlaams online Smurfendorp er mogelijk van kunnen beschuldigen dat ze zichzelf veel belangrijker en interessanter voelen dan dat ze zijn, maar is ook dat geen weerspiegeling van de ondermaanse middelmatigheid van het hele publieke en corporate medialandschap? Want daar heb je eveneens dezelfde parade aan figuren die al jaren, zoniet decennia opgevoerd wordt, waardoor de cirkel van de publieke opinie tegelijk erg nauw is en ook erg dun aan inhoud, een beetje als de anus van een compleet celibataire pater op leeftijd.

Alle bovenstaande dingen mogen me enigszins frustreren, de ene dag al meer dan de andere dag, maar ik kan er niet echt iets aan doen dus ga het me verder ook niet proberen aantrekken. Misschien dat ik al mijn vrienden nog eens samen krijg als ik trouw (niet erg waarschijnlijk want trouwen interesseert me niet) of als ik dood ben (waar ik er dan ook letterlijk niets meer aan heb). Misschien dat ik onverhoopt toch nog een iets groter publiek kan bereiken door een toevalstreffer of als ik plots vermogend zou worden, maar dat zou lijnrecht tegen het rivierverval der dingen ingaan.

Een vreemde vaststelling is nog deze: steeds meer mensen van mijn generatie komen in het middelpunt van de dingen te staan. Toen ik jong was, had ik steeds de zekerheid dat er “dingen gingen veranderen” als het zo ver was. Er zijn kosmetische dingen veranderd, ja. Managers hebben vaak terug baarden, piercings en tatoeages vind je nu ook bij consultants, sommige politici maken memes. Maar het is al te vaak ook meer van hetzelfde. Had Foucault dan gelijk dat systemen gedoemd zijn om zichzelf te reproduceren, ook al is het eigenlijk tegen de wil van de individuele leden van dat systeem? Nee, ik weiger dat te geloven, en niet omdat dat geloven de deur opent naar lui achteroverleunen in de donkerste sofa van nihilisme (maar het is wel een beetje dat), maar omdat de geschiedenis dit logenstraft. Systemen kunnen veranderen, radicaal zelfs.

Alleen is het zo, in een situatie waarin die cirkels, die ringen vernauwen, er vroeg of laat een punt bereikt wordt dat de spanning onhoudbaar wordt en de cirkel barst. Tegen dan zal misschien 8% van de Vlamingen geen vrienden hebben omdat ze dood zijn. Tegen dan zullen er misschien geen literaire podia meer bestaan, onder een Gleichschaltung geschoeid op de leest van boeventronies als Orbàn, Dewinter, Wilders en Poetin. Of leidt een fase van anarchie ons weer terug tot een haast fysische lagere energiestaat, waarbij we terug bijgeloof en heksenverbrandingen mogen verwelkomen, deze keer geleid door yogaleraars met nekmatten. Of we ontwaken na alle ontbering, leugens en verdriet in een veel mooiere wereld, waar de vogeltjes altijd fluiten in ons luxueuze en zeer gaye ruimtecommunisme. 

Over eindigheid

Alles is eindig behalve de eindigheid zelf. Dat is één van de stalen wetten van het universum. Ook mensenlevens zijn eindig, en we lijken de enige soort te zijn die een besef heeft van zijn eigen sterfelijkheid, terwijl we ons hier tegelijk meestal instinctief tegen verzetten. Sommige filosofen zien in de eindigheid van ons bestaan de bron van zingeving, omdat een oneindig bestaan per definitie zinloos is – er zou geen motivatie zijn om vandaag iets te doen omdat er een oneindig aantal dagen wacht om hetzelfde te doen, om maar één argument aan te halen. Zo ook de Zweedse filosoof Martin Hägglund, die aan dat ontologische principe zijn hele ethiek ophangt. Een tegengestelde visie is die van de Israëlische wetenschapper en denker Yuval Noah Harari, die het een absurd relict vindt van religiositeit om zich te verzetten tegen allerlei ziektes, maar niet de dood zelf, de ultieme “ziekte”.

Wat ik denk dat hier in het spel is, is een begripsverwarring. Als je inderdaad niet kon sterven, nooit, dan is de taak om je bestaan zin te geven heel moeilijk (maar niet hopeloos, zoals Hägglund wel zegt), als we eraan denken dat zelfs ons eindige bestaan zin te geven vanuit eerste principes (dus niet opgelegd door een al bestaand denkkader) erg moeilijk is. Maar er is een verschil tussen constitutionele eindeloosheid en tussen potentiële eindigheid: in goede gezondheid zou ik bijvoorbeeld best wel 200 jaar oud willen worden, vanuit mijn huidige perspectief van al 40 jaren geleefd te hebben. En er is geen reden om aan te nemen dat er nog mensen zijn zoals ik, of mensen die het wel zouden zien zitten om 500 jaar, 1.000 jaar of 5.000 jaar oud te worden. Zolang het een keuze is en geen noodzaak. In de televisieshow ‘The Good Place’ keerde de dynamiek in het hiernamaals uit de titel pas terug als de doden de keuze hadden om ook dat bestaan te beëindigen. Maar ze werden niet gedwongen.

Een mooi voorbeeld zijn de elfen uit J.R.R. Tolkiens legendarium, die in principe onsterfelijk zijn (maar de materiële wereld wel kunnen verlaten via de Grijze Havens). In ‘In de ban van de ring’ lopen de elfen op hun laatste benen – ze zijn de wereld moe en voelen zich doorgaans helemaal niet meer betrokken bij het vergankelijke domein van planten, dieren en mensen. Hägglund zou hierin een vrij realistisch beeld zien van wat onsterfelijkheid met mensen zou doen en schrijft zelf ook dat een oneindig leven zich zou losmaken van elke context omdat die context zelf betekenisloos wordt. Ik ben daar zelf niet zo zeker van. De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik in mijn (ongepubliceerde) ‘Conduit’-cyclus dezelfde probleemstelling introduceer, maar omdat ik niet overtuigd ben van essentialisme geloof ik dat sommige mensen wel betrokken zouden willen blijven bij de wereld en ervoor zouden kiezen honderden zoniet duizenden jaren oud te worden.

Een potentieel probleem dat zowel Hägglund, Tolkien als Harari niet aanraken, maar bijvoorbeeld wel een subthema is in de sf-show ‘Altered Carbon’ is de gevaarlijke accumulatie van macht en invloed bij de eerste generaties onsterfelijken en de stagnatie die daardoor optreedt (in ons geval in combinatie met laat kapitalisme). Dit is niet zomaar een gedachtenexperiment: sommige techmiljardairs als Peter Thiel en Elon Musk zijn er actief mee bezig om te proberen (potentieel) onsterfelijk te worden, en zoals Harari zegt in zijn ‘Sapiens’ zijn de eerste onsterfelijken wellicht nu al onder ons, omdat de technologie voor levensverlenging snel vooruitgang aan het maken is. Onsterfelijken zijn dus in de eerste plaats een probleem voor anderen in plaats van zichzelf. 

In de fictionele voorgeschiedenis van mijn eigen ‘Conduit’-cyclus heeft er rond het jaar 900 een burgeroorlog gewoed in het eerste interstellaire rijk dat ik erin opvoer precies om die reden: potentieel onsterfelijken die alle machtsposities bekleedden en niet van wijken wilden weten of door hun verzamelde rijkdom en invloed steeds nieuwe posities konden uitvinden en onder elkaar verdelen. Het resultaat was een wetgeving die mensen uitsloot van langer dan 300 jaar een machtspositie uit te oefenen (politiek, economisch, justitioneel, educatief, politioneel of mediatiek). Omdat ik geen jurist ben heb ik die wet natuurlijk niet uitgeschreven, maar het zou wel een idee kunnen zijn voor wetgevers om hier al over na te denken. Zeker in het licht van hoe westerse democratieën nu al gesubverteerd worden door onverkozen miljardairs. Potentiële onsterfelijkheid? Graag dus, maar ik krijg de indruk dat de meeste denkers en filosofen het verkeerde debat erover voeren. 

Uitvlucht en straf

Na de zoveelste daad van toogpraatpolitiek (ouders willen bestraffen omdat hun kleuters te veel taalachterstand hebben in het Nederlands) moet het voor iedereen zonneklaar zijn: de Vlaamse regering en bij uitbreiding de Vlaamse politieke rechterzijde haat arme mensen. Arme mensen moeten klappen krijgen tot ze stoppen met arm zijn, en als ze arm blijven is dat hun eigen domme schuld.

Vooreerst is er op elk denkbaar domein van dienstverlening dat economisch zwakkeren ten goed kan komen, duchtig bespaard als er een Vlaamse, rechtse politicus aan de knoppen zat: gezondheidszorg, kinderbijslag en openbaar vervoer. Asielzoekende kinderen slapen op straat. Dat zal ze leren. De christendemocraten lijken steeds meer op farizeeërs.

Tijdens de vorige legislatuur nam de kinderarmoede in Vlaanderen toe - de toen bevoegde minister, Liesbeth Homans, had aan begin van haar termijn gezegd dat ze de armoede zou halveren en daar op wilde afgerekend worden. Voor haar wanprestatie is ze beloond met het voorzitterschap van het Vlaamse parlement, want armen dieper in de put duwen behoort tot de core business van haar partij. 

Nog op Vlaams niveau zit pandjesbaas Diependaele op een berg geld voor sociale huisvesting hoog van de toren te blazen over 1% sociale fraudeurs, voorwaarden voor sociaal wonen te verstrengen maar zijn overschotten aan de privé te schenken. Moeten die armen maar niet zo dom zijn dat ze arm zijn. Vrijheid in een warm Vlaanderen, aldus de N-VA.

Een politieke boutade luidt dat als er op een misdrijf een geldboete staat, dat dat betekent dat het enkel een misdaad is als een arme die pleegt. Dat spoort netjes met het federale niveau, waar men een drugsbeleid dat letterlijk overal in de wereld mislukt is, nog aansterkt met geldboetes voor eindgebruikers. Blijkbaar is dat liberalisme.

Verwacht trouwens geen heil van het Vlaams Belang de enige rechtse partij die buiten elke coalitie valt (behalve misschien een Sieg heil). Ondanks de praatjes van Van Grieken en co over sociale welvaart voor de Vlaming, stemmen de Europarlementariërs van het VB consistent tegen alles wat de gewone m/v kan beschermen tegen uitbuiting, willekeur en de almacht van het grootkapitaal.

Het is een vieze waarheid dat de armen beurs meppen met beleid bij een deel van het electoraat goed scoort. Pakweg het deel dat meent dat je er met hard werken wel komt maar geen uitleg heeft waarom hun hardwerkende poetsvrouw arm blijft en zijzelf nog mogen genieten van een belastingvermindering op hun tweede woning.

Maar een nog groter deel van het electoraat dat op deze partijen en politici stemt, slaagt er hopelijk eens in de hypnose te doorbreken van rechtse demagogen die met één hand wijzen naar migranten, klimaatactivisten en woke als de oorzaak en de dreiging, terwijl ze met hun andere hand datzelfde electoraat bestelen en dat voorstellen als “noodzakelijk” beleid.

Waarom zijn de meeste artiesten en academici eerder links?

Op 1 januari 2023 ging 'Het verhaal van Vlaanderen' van start op de VRT, een ambitieuze populair-wetenschappelijke tv-documentaire die de geschiedenis van ongeveer 40.000 jaar geleden tot nu van wat nu Vlaanderen is aanschouwelijk moet maken. Van meet af aan was daar al kritiek op en nu de eerste aflvering uit is, is er nog steeds kritiek. De stenen des aanstoots zijn het geweldige budget, terwijl er op de rozenkrans van Jambon en co anders alleen maar besparingsgebedjes zitten, en het vermoeden dat de Vlaamse regering en vooral de N-VA hiervan een soort propaganda-ponyshow wilde maken.

Op enkele kleine puntjes van kritiek na zie ik vooralsnog geen propaganda. Met wat slechte wil zou je de cut naar het initieel dreigende beeld van de neanderthaler dat direct overgaat naar Wallonië kunnen opvatten als een bijna subluminale link tussen Wallonië en dreiging, maar dat is wel zoeken naar spijkers op laag water. Ook Tom Waes' script, waarin hij zegt dat het in de geschiedenislessen nooit echter over Vlaanderen ging, is echt bizar, tenzij hij maar tot zijn 14de naar school geweest is. Mijn enige echte punt van kritiek is het taalgebruik, dat zoals al te vaak tegenwoordig Brabants-Antwerpse tussentaal is die minstens 2,5 miljoen Vlamingen niet gebruikt. Soit.

Natievorming en Vlaanderen

Voor de rest vond ik de eerste aflevering competent gemaakt, komen er vlotte experten aan boord en heb ik nergens het gevoel dat ik naar plat gerecupereerde historie zit te kijken. Integendeel, de zaken worden aanschouwelijk en met nuance in beeld gebracht. Als de rest van 'Het verhaal van Vlaanderen' even goed is, dan is dit zonder meer een project waar de Vlaamse regering goed aan gedaan heeft om de portefeuille voor open te trekken.

Je kan ook zeggen wat je wil over de ideologische drijfveer achter diepere natievorming van Vlaanderen, het is op zich een politiek project als een ander. De Vlaamse geschiedenis uitdiepen (of uitbaggeren) met respect voor wetenschappelijke expertise bij voorbaat gaan bestempelen als fascistisch, is onnozel. Ik zag een twitteraar Tom Waes al direct vergelijken met Leni Riefenstahl. Dat is praat die wellicht goed scoort bij een kleine minderheid, maar is net zo pathetisch als antivaxxers die gingen betogen met jodensterren.

Rechts, kunst en academia: de schaduwdiscussie

Maar. Er is altijd een maar. Natievorming promoten gaat ook steeds ten koste van andere dingen, en het is zonneklaar dat dat voor de (centrum)rechtse Vlaamse regeringen van de laatste 20 jaar ten koste moet gaan van het sociaal beleid en de artistieke sector. Voor grote producties en commercie is er geld, maar alles wat daarna komt, van gerenommeerde theaterhuizen tot lokale individuele kunstenaars, die worden steeds aan de strengst mogelijke versie van marktwerking onderworpen. Een typisch argument overgewaaid uit de Verenigde Staten en Nederland is dat kunst "een linkse hobby" is en dat kunstenaars ondankbare en verwende figuren zijn die bijten in de hand die hen voedt.

Ook weer op Twitter circuleerde vorige week druk de vraag van Kanaal Z- en Trends-journalist Jan De Meulemeester (zelf een historicus, trouwens), waarom artiesten "altijd" links zijn. Een interessante vraag, ten eerste omdat lang niet alle artiesten links zijn, ten tweede omdat niemand van zijn kaliber zich ooit openbaar de vraag stelt waarom de meeste opiniemakers en captains of industry rechts zijn, en ten derde omdat aan dergelijke vragen altijd een rand kleeft van verdachtmaking. Maak de discussie nog breder en voeg aan artiesten ook academia (niet individuele academici, waarvan de meest bekende opnieuw een centrumrechtse of rechtse signatuur dragen) toe die vaak in vraag worden gesteld, en je hebt nu het hele plaatje. Waarom zijn zo veel artiesten en academici eerder links, of, anders geformuleerd: waarom zijn artiesten en academici zeker niet voor 40 à 70% centrumrechts of rechts, zoals het merendeel van de Vlamingen?

Probleem 1: de mythe van de rechtse Vlaming

Inderdaad, afhankelijk van je definitie van rechts stemt 40 tot 70% van de Vlamingen op rechtse partijen. Dat betekent niet dat de gemiddelde Vlaming het oneens is met veel linkse standpunten. Zorg voor het milieu, een robuuste sociale zekerheid, eerlijke belastingen voor energiereuzen en hun monsterwinsten, aanpak van fiscale spitstechnologie, een goed smeerde kinder- en ouderenzorg, vlot functionerend openbaar vervoer, een faire behandeling van seksuele minderheden en dies meer vinden brede instemming in Vlaanderen.

Ook individuele acties tonen dat de gemiddelde Vlaming graag solidair wil zijn. De Warmste Week haalt elk jaar honderdduizenden euro's op aan donaties zonder eigenbelang, Oekraïense vluchtelingen konden op veel sympathie rekenen, en wie kan alle vrijwilligers tellen die zich elke dag belangeloos inzetten in het verenigingsleven of gaan kwissen alsof hun leven er van afhangt (voor een paar kraslotjes). Het breed verspreide idee dat de Vlaming rechts is op basis van zijn of haar stemgedrag, is niet waar, maar toch vaste prik bij de media. Die media geloven trouwens overweldigend dat Vlamingen rechtser zijn dan dat ze in werkelijkheid zijn! 

Probleem 2: de markt- en natielogica staat haaks op intellectuele vrijheid

Je intellect ontplooien is per definitie iets dat je doet zonder winstoogmerk. Mogelijk kan je er goed aan verdienen als je geluk hebt, maar als we spreken in veralgemeningen, wil een artiest creëren en mogelijk entertainen, en wil een academicus onderzoeken en mogelijk (aan)leren. Allebei hebben ze daarbij ook gemeen dat ze bewust contact zoeken met het andere, het ongewone, het nog niet-ontdekte, het verworpene, omdat je door de begane wegen te blijven bewandelen zelden iets interessants tegenkomt.

Beide elementen staan haaks op een rechts discours. Kunst en academia onderhevig maken aan marktwerking is als draaimolens voor kinderen beoordelen op hun snelheid: je kan het doen, maar de snelste draaimolen gaat zorgen voor misselijke kinderen en een attractie waar uiteindelijk niemand meer wil op zitten. Vlaams-nationalisten hebben bovendien zelf hun ideologie vergiftigd tot een rancuneus samenraapsel dat niets dan bittere haat voelt voor iedereen die hun rechtse discours niet slikt. Welke dichter voelt zich aangetrokken tot mensen die hem direct wegzetten als een suf watje die geen "echte" job doet (zoals bijvoorbeeld bedenkelijke dingen zeggen over migranten op Twitter terwijl je leeft van belastinggeld)?

Probleem 3: de fictie

Rechts, in hoeverre het een verhaal vertelt van conservatisme of ronduit simplistisch reactionair denken ontvouwt is saai, beperkend, conventioneel en bovendien vaak gebaseerd op oppervlakkige vertelsels, zoals de mythe van de eeuwig onderdrukte Vlaming. Je kan daarbij aanhalen dat elk type natievorming zijn mythes heeft, maar de opeenstapeling van makkelijk doorprikbare platitudes bij Vlaams rechts is werkelijk wonderbaarlijk.

Naast de klimaatontkenners en racisten die Vlaams-nationalisten in de armen hebben gesloten, drijft Vlaams rechts ook op neoliberale fantasierecepten die enkel de rijken rijker hebben gemaakt. Hoe kan je verwachten dat een bioloog warm wordt van rechts als rechts enthousiast door de olie- en gaslobby betaalde amateurs steunt wier theorietjes uiteenvallen bij de minste kritische onderzoeking? Hoe kan je verwachten dat een dansformatie uit een volkswijk zich aangetrokken voelt tot rechts als datzelfde rechts hen ziet als Untermenschen omdat ze bruiner zijn dan een papieren zak? 

Probleem 4: rechts doet zelden aan zelfreflectie 

Een fundamenteel aspect van intellectuele en persoonlijke groei is zelfreflectie. Je probeert te begrijpen wie je bent, waar je misschien fout zit, hoe je dingen beter kan doen of te weten te komen wat je nog niet wist. Er zit authenticiteit in. Hoe rechtser je gaat in het politieke spectrum, hoe zwakker dit idee wordt. Umberto Eco stipte dit overigens aan als twee van de kenmerken van het oer-fascisme: er is één eeuwigdurende waarheid (een ideaal, een godsbeeld, een cultureel uitgangspunt), en twijfel (dus zelfreflectie) is eigenlijk een vorm van verraad.

Als het neoliberalisme faalt, is dat niet omdat het neoliberalisme slecht is, maar omdat we niet genoeg ons best hebben gedaan. Als het concept van Vlaanderen als natie geen brede ingang vindt, dan ligt het aan de dwarsliggers en criticasters, niet aan het concept van Vlaanderen. Het is verbazingwekkend hoe zelfs milde Vlaams-nationalisten zich erover verwonderen hoe veel Vlamingen het Vlaams-nationalisme verwerpen en er niet bij stilstaan dat al 20 jaar precies hun flamingante medestanders milieu-activisten, werklozen, artiesten, opposanten, advocaten, ngo's, migranten, leraars, Franstaligen, vakbondsmensen, deelnemers aan de Pride, professoren, ambtenaren en iedereen die linkser is dan Jo Vandeurzen met de grond gelijk proberen maken. 

Probleem 5: de rechterzijde is vergeven van de charlatans

Het rechtse ecosysteem, dat politici, opiniemakers en losse individuen omvat, zit tjokvol regelrechte leugenaars. Sinds 2016 al doet een (onjuist) citaat de ronde van Donald Trump uit de jaren '90 dat als hij zich kandidaat zou stellen voor het presidentschap, hij dat zou doen als Republikein omdat de Republikeinen alle onzin geloven die je hen oplepelt als het maar goed genoeg klinkt. Er zit een kern van waarheid in. Als Bart De Wever morgen zou verklaren dat de weerstand tegen je eigen pis drinken links, woke en progressief is, kan je er vergif op innemen dat sommige rechtse zeloten per direct hun eigen urine zouden drinken.

Zeker in radicalere rechtse middens is rechtse praat verkopen een verdienmodel geworden. Er is bij de opiniemakers een erg mistig grensgebied ontstaan tussen de true believers die werkelijk alle propaganda geloven over o.a. gepamperde vluchtelingen en massale werkloosheidsfraude, en de leugenaars die weten dat het niet waar is maar ze toch promoten uit cynisch carrièrebejag. Met zulke mensen kan je geen debat voeren, laat staan komen tot waardevolle creatie en kennisvergaring, de ene groep omdat ze geloven in patente nonsens en de andere groep omdat een debat voor hen gewoon een nieuw podium is om hun theateract op te voeren.

Samenvatting

Voor wie het nog eens samengebald wil zien of in alle haastigheid door de tekst is gelopen zonder die recht te lezen, hier is het antwoord waarom de meeste artiesten en academici niet rechts zijn:

• Het idee dat de gemiddelde Vlaming rechts is, is eigenlijk onjuist
• Kapitalisme en nationalisme sporen slecht met creatieve en intellectuele vrijheid
• Rechtse ideeën hebben aan artiesten en academici weinig tot niks te bieden
• Veel rechtse geloofsartikelen zijn intellectueel zwak en bewezen als onjuist
• Rechts stelt zijn eigen kernideeën nooit echt in vraag
• De rechterzijde van het politieke 'debat' is vergeven van de leugenaars en cynische carrièristen 

Voetbal op de rechterflank

Onder sommige linkse medemensen en zeker onder veel artiesten is voetbal haten of afwijzen bon ton. En het is niet dat de FIFA of de voetbalwereld algemeen daarvoor zelf niet de munitie aanreikt – corruptie, geweld, hyperkapitalisme, tribalisme, homofobie, sports- en greenwashing, racisme en domheid zijn zo nauw verweven met het voetbal van de 21ste eeuw dat het op zich een microkosmos van alles wat verkeerd is in de wereld. Maar welke echte sportfan krijgt het niet warm van bijvoorbeeld een pretentieloze voetballer als Hans Vanaken met gratie, elegantie en efficiëntie te zien bewegen over een voetbalveld? Ik schreef zelf ooit schertsend dat de Belgische Gouden Generatie bewijst dat diversiteit en racisme kunnen overwonnen worden als iedereen een miljonair is, maar er is iets van aan. Sportieve prestaties kunnen brutaal eerlijk zijn, zonder onderscheid in etnie en cultuur. Ik zag gisteren Qatar, dat meer dan €200 miljard investeerde in de organisatie van de Wereldbeker 2022 (meer dan de vorige zeven organisatoren samen!), afgaan als een gieter tegen een degelijk Ecuador, een veel armer land dat – opnieuw – eerlijk zijn weg naar de Wereldbeker heeft afgelegd.

Nu, het is ieders recht om de buitensporige aandacht voor sport en zeker voetbal maar niets te vinden (behalve Vlaamse wielerfans, wier weeklachten over de aandacht voor voetbal hypocrisie zijn van de zuiverste soort), en ‘the love of the game’ kan je niet naar iedereen verspreiden. Dat is oké. Waar ik mensen wel even van wil overtuigen: de verbazingwekkende speech van de FIFA-voorzitter Gianni Infantino op 18 november. Infantino deed daarin de vooral Westerse kritiek op Qatars omgang met arbeidsrechten, vrijemeningsuiting en seksuele minderheden af als typisch Westers kolonialisme, Europese betweterigheid en imperialistische hypocrisie. Rechtse commentatoren en politici sprongen met gusto in de verbaasde stilte die erop volgde door hier op mysterieuze wijze links de schuld van te geven. Want: bediende Infantino zich niet van typisch linkse taal om een reactionair regime te steunen? Is dit de toekomst die links wil? 

Het eerste antwoord daarop is even elegant als de passes van Hans Vanaken: er kunnen twee dingen tegelijk waar zijn. Weinig linkse mensen zullen problemen hebben met inzien dat Qatar een dubieuze organisator is van de Wereldbeker en dat de gasrijkdom en de moderne slavernij die er plaatsvindt problematisch is. Tegelijk is het ook correct dat onze eigen Westerse normen en waarden lacunes hebben. Je kan wel zeggen dat Qatar dat de bierconsumptie in en rond hun voetbalstadions verbiedt een uiting is van sharia, maar het geeft ook te denken over hoe het Westen alcoholconsumptie en de daaruit voortvloeiende problemen beschouwt als integraal deel van de voetbalcultuur. Als onze normen en waarden inderdaad superieur zouden zijn, dan is dat iets wat we moeten bewijzen en niet moeten afdwingen. Als bijvoorbeeld vrijemeningsuiting zo belangrijk is, waarom doet niemand iets aan een miljardair die Twitter opkoopt en fascistisch stuk vreten als Donald Trump zijn account teruggeeft? Als we zo veel geven om de queer-gemeenschap, hoe komt het dat geen enkele wereldberoemde voetballer uit Europa zich ooit heeft geout als gay, genderfluïde of trans?

Het tweede antwoord is een snedige counter die op gang is getrokken door Kevin De Bruyne: de rechtse reactie op Infantino’s demarche is een klassiek voorbeeld van projectie. Het is immers rechts dat graag linkse en progressieve taal gebruikt om reactionaire ideeën te verdedigen. Om maar iets te zeggen: een lerares met een hijab is voor rechts blijkbaar onaanvaardbaar omdat het een ideologie zou uitdragen. In bijvoorbeeld een katholieke school, waar soms nog (oude) priesters wonen, wat dan weer geen probleem is voor rechts. Ook opvallend: de hijab is het probleem, niet bijvoorbeeld mannen met islamitische baarden. Over vrouwen die zich verplicht voelen op de werkvloer hakken en make-up te dragen, zwijgt rechts in alle talen. 

De rechtse politici die het meest furieus communiceren over het problematische Qatar, stemmen in Vlaamse, federale en Europese parlementen overigens steevast tegen betere beschermingen voor arbeiders, vrouwen en minderheden. Met andere woorden: Infantino’s pseudo-progressieve verdediging van Qatar lokte een pseudo-progressieve verdediging van Westerse waarden uit bij rechts omdat rechts de kans schoon zag om links in de hoek te duwen. Op dat vlak moet ik met lange tanden Thibaut Courtois zijn die een zeldzaam tegendoelpunt slikt en Infantino gelijk moet geven: homofobie in de islamitische wereld is inderdaad een Westerse introductie. De pre-koloniale moslimwereld was zeker geen queer paradijs, maar de houding tegenover seksuele betrekkingen tussen mensen van hetzelfde geslacht was er één van mildheid, analoog aan hoe de Oude Grieken en Romeinen erover dachten. Het was juist het Westen dat in de 19de eeuw sodomie zag als barbaars en vulgair dat de idee ingang deed vinden dat pakweg een lul in de kont van een andere man moreel verwerpelijk was.

Dat rechtse commentatoren doen alsof Infantino ‘woke’ aanhangt is net zo belachelijk als de prestatie van het Qatarese voetbalteam tegen Ecuador. Infantino en Qatar zijn juist objectieve bondgenoten voor hen. De sharia-wetten die gelden in veel Arabische landen zijn natte dromen voor Dries, Marine en Donald. Het extreme kapitalisme van Qatar is een wensdroom voor Bouchez, Dedecker en Ampe. En ze hopen op de domheid en oppervlakkigheid van veel voetbalfans dat we dit niet inzien.  

Word mijn Mecenas

Lieve lezers, goede vrienden, beste mensen, gewaardeerde bezoekers

Het is tijd voor een experiment. Vanaf nu tot binnen afzienbare tijd zal ik voor sommige zaken een bijdrage vragen via Patreon. Als je Patreon nog niet kent: het is een online dienst die je in mijn geval toelaat niet alleen exclusief boeken, bundels en teksten van me te downloaden, maar in je in het zotste geval de kans geeft om in mijn werk een personage te worden, bij naam bedankt te worden of zelfs te bepalen waarover ik zal schrijven.

De kans bestaat dat dit experiment mislukt en dat niemand of erg weinig mensen bereid zijn om te betalen voor mijn werk. Dat kan. Ik neem een risico. Ik ben immers geen schrijver die kan rekenen op populariteit in de mainstream (en dat is ook nooit een doel geweest) en enkele uitzonderlijke teksten niet te na gesproken, zitten de meeste teksten die ik heb gepubliceerd aan een bescheiden paar honderd lezers. We zullen zien wat ik zal doen, mocht dit experiment uitdraaien op een fiasco.

In elk geval, laat me hier al een aantal mogelijke vragen beantwoorden:

Waarom doe je dit, Anton?

Ruim gezien bied ik al meer dan 20 jaar mijn werk gratis aan, al ongeveer 15 jaar via blogs allerhande en al meer dan 10 jaar via een website. In mijn teksten kruipt arbeid. Het zou één ding zijn indien niemand die zou lezen, maar dat is dus niet zo. Na meer dan 1.000 teksten - kortverhalen, opinies, columns, gedichten, recensies, gezever, bundels, en zo verder - volledig gratis aan te bieden, is het misschien wel genoeg geweest. Immers schrijf ik professioneel ook niet voor niets, en ben ik er vrij zeker van dat veel lezers van mijn werk ook boeken en bundels kopen van andere auteurs in boekenwinkels of online. 

Waarom laat je je niet uitgeven?

De literaire wereld in Nederland en Vlaanderen is klein. Door een uitgever opgepikt worden hangt af van een combinatie van bekendheid, connecties, geluk en talent, in dalende volgorde. Aangezien ik als ghostwriter al 6 publicaties op mijn naam heb staan, denk ik niet dat het probleem zit in het talent. Ten andere ben ik altijd al wars geweest van literaire evenementen af te schuimen en connecties te leggen met literaire pooiers omdat mijn literair werk het enige afgeschermde deel is van m'n leven waar ik géén compromissen wil maken. Ik maak al genoeg compromissen om geen verarmde marginaal te zijn in een kraakpand.

Raak je gewoon niet aan de top omdat je een witte heteroman bent in deze 'woke'-tijden? Is het dat?

Neen. Er is in de literaire en media-wereld genoeg ruimte voor witte heteromannen, zolang ze ofwel al jaren bekend zijn, ofwel een uitgesproken rechts profiel hebben (er zijn altijd grote uitzonderingen, zoals meester-dichters Arno Van Vlierberghe en Maarten Inghels). Maar grosso modo hoor je als witte heteroman best rechts te zijn en te stampen tegen de schenen van een vermeende politieke correctheid en een ideologie waar nog geen kwart van de Vlamingen voorstander van is. Integendeel, ik zou zelfs durven zeggen dat ik mijn kansen zelf heb gekelderd door openlijk te lachen met rechtse, witte, heteromannen.

Maar dit is toch een hobby van je? Waarom moeten mensen daarvoor betalen?

Niemand moet iets. Maar ik verwijs wel terug naar het idee van arbeid. Je gaat ook een bakker niet betalen omdat die "toch graag croissants maakt" en je gaat ook niet gratis naar het circus omdat "acrobaten het fijn vinden om hun kunsten te tonen". Dat ik al zo lang zo veel gratis heb aangeboden is een gunst, een geste, geen vereiste. En bovendien doe ik met dit gratis aanbod ook oneer aan vele andere schrijvers die al van meet af aan een bijdrage vragen - alsof content produceren per definitie waardeloos is.

Wat als het mislukt?

Dat is dan pech. Maar er is nog nooit iets gelukt door het niet te proberen!

Wat krijgen we eigenlijk in ruil voor onze steun?

Goed dat je het vraagt! Dat wordt allemaal netjes uitgelegd op mijn Patreon-pagina, die je hier kan vinden, maar ik zal het hier nog eens samenvatten ook als je geen zin hebt om door te klikken. Er zijn drie types lidmaatschap:

- Mecenas: e-booktoegang tot alle dichtbundels, nonfictie en sommige bloginhoud

- Mega-Mecenas: zelfde, en exclusieve, gefaseerde toegang tot mijn nieuwe roman '

- Patronus: zelfde als boven, en (in onderlinge overeenkomst) maak ik een personage van je of schrijf ik een tekst/gedicht speciaal voor jou (2x per jaar)